Historia Klubu Więzionych Internowanych i Represjonowanych
Marek Kietliński
10 kwietnia 1999 r. w sali Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury spotkało się kilkadziesiąt osób więzionych, internowanych i represjonowanych przez komunistyczne władze PRL w latach 1980–1989. Zebrani postanowili powołać Klub Więzionych, Internowanych i Represjonowanych przez komunistyczne władze. Klub WIR, jak napisano w deklaracji programowej, jest towarzyszeniem byłych więźniów i działaczy opozycji antykomunistycznej województwa podlaskiego oraz osób czynnie ich wspierających, więzionych, internowanych i represjonowanych za działalność i przekonania w latach 1980– 1989 bez względu na reprezentowane przez nich aktualne opcje polityczne. Celem głównym i nadrzędnym Klubu jest integracja jego członków, szczególnie na płaszczyźnie samopomocy wewnątrzśrodowiskowej. Organizacja zamierzała osiągać swoje cele przez: „reprezentowanie swych członków oraz występowanie w ich imieniu i interesie wobec organów władzy i administracji państwowej i samorządowej, jednostek gospodarczych, partii politycznych, krajowych i zagranicznych organizacji społecznych, wyznaniowych, charytatywnych i związków zawodowych, organizowanie i promowanie aktywnego uczestnictwa członków w życiu społecznym, politycznym i gospodarczym, gromadzenie środków finansowych pochodzących ze składek i ofiar pieniężnych członków Klubu, ofiar pieniężnych innych osób fizycznych i prawnych zarówno z kraju, jak i zagranicy, darowizn i zapisów na rzecz Klubu i z jego działalności statutowej oraz z własnej działalności gospodarczej, organizowanie w ramach posiadanych środków i możliwości działań opiekuńczo-socjalnych na rzecz członków Klubu i innych osób pozostających na ich wyłącznym utrzymaniu, prowadzenie działalności kulturalnej, historyczno-dokumentacyjnej, szeroko rozumianego pośrednictwa i doradztwa oraz akcji informacyjnopropagandowej o działalności i celach stowarzyszenia. Członkami Klubu działającego na terenie województwa podlaskiego mogły być wszystkie osoby, których aktywność i związane z nią represje oraz uciążliwości miały miejsce w latach 1980–1989 na terenie województwa oraz spełniają kryteria kwalifikacyjne określone w regulaminie Klubu – bez względu na aktualne miejsce pobytu i zamieszkania”. Powołano grupę roboczą, która miała zająć się załatwieniem formalności związanych z rejestracją i dalszą organizacją Klubu WIR w następującym składzie: Jerzy Jamiołkowski, Longin Kiercul, Józef Nowak, Ryszard Pietruszko i Lesław Wechowski.
30 czerwca 1999 r. Klub WIR został zarejestrowany w Sekcji Rejestrowej I Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Białymstoku. Terenem jego działalności było województwo podlaskie. Reprezentował go zarząd w składzie: Józef Nowak – przewodniczący, Ryszard Pietruszko – wiceprzewodniczący, Jerzy Jamiołkowski – Sekretarz, Krzysztof Wasilewski – skarbnik i Longin Kiercul – członek.
Mszą św. odprawioną 27 sierpnia 1999 r. przez ks. prałata Stefana Girstuna (zmarł 15 kwietnia 2008 r.) w kościele pw. św. Andrzeja Boboli w Starosielcach rozpoczęło się zebranie białostockiego Klubu Więzionych, Internowanych i Represjonowanych. Zebranie prowadził Ryszard Pietruszko, który poinformował zebranych o zarejestrowaniu klubu w sądzie. Omówiono sprawy organizacyjne i wybrano władze klubu. Przewodniczącym WIR został Józef Nowak, w skład Zarządu weszli: Ryszard Pietruszko – wiceprzewodniczący, Jerzy Jamiołkowski – sekretarz, Krzysztof Wasilewski – skarbnik i Longin Kiercul – członek. Komisję Rewizyjną tworzyli: Marek Depczyński – przewodniczący, Bogusław Sokołowski – członek, i Janina Werpachowska – członek (zmarła 19 stycznia 2016 r.). Powołany został także Sąd Koleżeński w składzie: Bernard Bujwicki – przewodniczący, Cezary Nowakowski – członek i Andrzej Radzicki – członek.
Pod koniec września 1999 r. Klub WIR zaproponował Józefowi Mozolewskiemu – przewodniczącemu Regionu Podlaskiego NSZZ „Solidarność współudział w zorganizowaniu obchodów wprowadzenia stanu wojennego. Jak podkreślono w piśmie Klub stawiał sobie jako jeden z głównych celów działalności upamiętniania wydarzeń związanych z najnowszą historią Polski. Komitet organizacyjny Klubu tworzyli: Longin Kiercul, Józef Nowak i Krzysztof Wasilewski.
10 października 2001 r. w sali parafialnej kościoła św. Ducha w Białymstoku odbyło się Walne Zebranie członków Klubu Więzionych, Internowanych i Represjonowanych. Miało ono charakter sprawozdawczo-wyborczy. Podsumowano dwuletnią działalność Klubu. Stwierdzono, iż dużym sukcesem było samo powstanie Klubu, gdyż wcześniej próby utworzenia organizacji łączącej dawnych działaczy kończyły się fiaskiem. Klub liczył 80 członków, głównie z Białegostoku i okolic, chociaż należały do Klubu osoby z innych województw i zagranicy. W tworzeniu Klubu przyjęto zasadę, iż może do niego należeć każdy represjonowany przez komunistyczny aparat przemocy. Był jeden warunek ograniczający – aby zostać członkiem Klubu, należało złożyć oświadczenie, że nie było się współpracownikiem UB i SB. Za najważniejsze dokonania Klubu uznano m.in. organizowanie uroczystości obchodów rocznicowych, współuczestnictwo w powstawaniu opracowań historycznych, gromadzenie dokumentów z lat 80., spotkania z młodzieżą, wspólny opłatek, spotkania i wyjazdy, nawiązanie współpracy z innymi tego typu organizacjami. Wybrano też nowe władze WIR w następującym składzie: Józef Nowak – przewodniczący, Krzysztof Wasilewski – wiceprzewodniczący, Jerzy Jamiołkowski – sekretarz, Andrzej Radzicki – skarbnik, Lech Feszler, Edward Łuczycki i Krzysztof Nowakowski – członkowie. Utworzono też Komisję Rewizyjną w składzie: Marek Depczyński – przewodniczący, Wacław Mojkowski i Bogusław Sokołowski – członkowie. Do Sądu Koleżeńskiego weszli: Bernard Bujwicki – przewodniczący, Aleksander Kopacz i Cezary Nowakowski.
15 października 2001 r. odbyło się pierwsze zebranie Zarządu Klubu WIR, na którym dokonano rozdziału funkcji. Omówiono też najważniejsze zadania: przygotowanie do obchodów 20. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego, zarówno uroczystości w Białymstoku, których WIR był głównym organizatorem, jak i udziału w ogólnopolskich uroczystościach w Częstochowie, sprawy organizacyjne związane z zagospodarowaniem lokalu przy ulicy Słonimskiej. Na pierwszym posiedzeniu Zarząd Klubu rozdzielił pomoc socjalną przyznaną przez Urząd Marszałkowski w kwocie 1000 PLN, która została podzielona pomiędzy 9 członków Klubu, którzy znajdowali się w ciężkiej sytuacji finansowej. Przeznaczono ze środków finansowych Klubu kwotę 300 PLN na rzecz Ogólnopolskiej Federacji Stowarzyszeń i osób Represjonowanych w stanie wojennym, na tablicę poświęconą w Częstochowie na Jasnej Górze w 20. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego. Klub postanowił też poznaczyć środki w wysokości 50 PLN na każdy wydawany numer „Biuletynu”.
27 maja 2002 r. rezygnację z funkcji przewodniczącego Klubu WIR złożył Józef Nowak. Jego miejsce zajął Krzysztof Wasilewski.
W latach 2006 – 2011 funkcję przewodniczącego Klubu WIR pełnił Krzysztof Wasilewski. Zarząd tworzyli: Krzysztof Nowakowski – wiceprzewodniczący, Andrzej Radzicki – skarbnik, Edward Łuczycki – członek Zarządu i Dorota Wiszowata – sekretarz.
31 sierpnia 2011 r. Zarząd Klubu WIR podjął uchwałę dot. stanowiska w sprawie obchodów 30 rocznicy wprowadzenia stanu wojennego. Głównym organizatorem WIR. Do współpracy NSZZ „S” Region Podlaski, Instytut Pamięci Narodowej, Niezależne Zrzeszenie Studentów, patronat honorowy objął Jego Ekscelencja arcybiskup Edward Ozorowski.
25 września 2011 r. zmarł Krzysztof Wasilewski. Obowiązki przewodniczącego powierzono Krzysztofowi Nowakowskiemu.
7 grudnia 2011 r. Zarząd Klubu w składzie: K. Nowakowski – przewodniczący, Andrzej Radzicki – skarbnik i Edward Łuczycki podjął uchwałę o nadaniu honorowego członka arcybiskupowi Edwardowi Ozorowskiemu.
13 grudnia 2011 r. w kościele pw. św. Rocha w Białymstoku arcybiskup Edward Ozorowski, Metropolita Białostocki odprawił mszę świętą w intencji Ojczyzny i ofiar stanu wojennego. Homilię wygłosił ks. inf. Ireneusz Skubiś, redaktor naczelny Tygodnika Katolickiego „Niedziela”. Po mszy świętej uczestnicy uroczystości przemaszerowali pod pomnik ks. Jerzego Popiełuszki. W trakcie marszu złożono kwiaty pod tablicą umieszczoną na ścianie byłego pierwszego komisariatu MO przy ul. Lipowej, upamiętniającą represjonowanych w stanie wojennym. Modlono się również przy pomniku bł. Jana Pawła II. Białostockie obchody 30. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego zorganizował Oddział Instytutu Pamięci Narodowej, Region Podlaski NSZZ „Solidarność”, Klub Więzionych Internowanych Represjonowanych i Niezależne Zrzeszenie Studentów w Białymstoku. W ramach obchodów m.in. zorganizowano wystawę przed katedrą pt.: 586 dni stanu wojennego. W Książnicy Podlaskiej odbyła się prezentacja książki Województwo białostockie w ocenie SB 1980–1985. W dniu rocznicy, na Rynku Kościuszki harcerze i studenci z NZS kolportowali okolicznościowe wydanie gazety „Posłaniec historii”, przygotowanej przez Oddział IPN w Białymstoku oraz katalog wystawy Białostockie ślady stanu wojennego otwartej w Archiwum Państwowym w Białymstoku. Ponadto, w sali kina „Ton” odbywały się projekcje filmów dokumentalnych dotyczących stanu wojennego, a Klub Więzionych Internowanych i Represjonowanych i NZS przygotowały pokaz sitodruku. W Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim wojewoda Maciej Żywno wręczył Krzyże Kawalerskie Orderu Odrodzenia Polski, Złote Krzyże Zasługi oraz Krzyże Wolności i Solidarności. Odznaczenia przyznał prezydent RP. Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za wybitne zasługi na rzecz przemian demokratycznych w Polsce odznaczeni zostali: Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski: Bernard Bujwicki i Konrad Kruszewski, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski: Marian Chojnowski, Edmund Lajdorf, Stefan Ruchała, Kazimierz Siwik, ksiądz Piotr Zabielski, Złotym Krzyżem Zasługi: Zbigniew Ossowski, Stanisław Szymanowski. Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, za zasługi w działalności na rzecz niepodległości i suwerenności Polski odznaczeni zostali: Krzyżem Wolności i Solidarności: Anna Beata Kossakowska, Władysław Tokarski, Jerzy Zacharczuk. Na wystawie Białostockie Ślady stanu wojennego przygotowanej przez Archiwum Państwowe przy Rynku Kościuszki 4, którą można było oglądać od 12 grudnia 2011 r., zaprezentowano 15 miejsc w Białymstoku związanych ze stanem wojennym. Wystawę można też było obejrzeć na stronie internetowej Archiwum.
W początkach lutego 2012 r . zmarł Andrzej Radzicki.
2 lipca 2014 r. zmarł Edward Łuczycki.
5 października 2013 r. wybrany został zarząd Klubu WIR w następującym składzie: Krzysztof Nowakowski – przewodniczący, Józef Nowak – wiceprzewodniczący, Krzysztof Florczykowski – sekretarz, Robert Łempicki – członek Zarządu, Stanisława Korolkiewicz – członek Zarządu.
Komisja Rewizyjna: Małgorzata Wróblewska – przewodnicząca, Janusz Purwin – zastępca przewodniczącego, Lech Feszler – sekretarz.
Sąd Koleżeński: Józef Racewicz – przewodniczący, Oleg Łatyszonek – zastępca przewodniczący, Antoni Skrzypko – sekretarz (zmarł 27 września 2016 r.)
2016 Zarząd WIR
Krzysztof Nowakowski – przewodniczący
Józef Nowak – wiceprzewodniczący
Robert Łempicki – skarbnik
Stanisława Korolkiewicz – członek Zarządu
Po śmierci Krzysztofa Florczykowskiego w dniu 27 stycznia 2018 r., w lutym 2018 r. wybrano nowy zarząd w składzie:
Krzysztof Nowakowski – przewodniczący
Janusz Skowroński – wiceprzewodniczący
Jerzy Rybnik – sekretarz
Janusz Purwin – skarbnik
Władysław Tokarski – członek zarządu
Nowy Zarząd i Władze WIR – wybrane 23 listopada 2019 roku – link